Otrzymanie wsparcia od bliskich to ważny element radzenia sobie z trudnościami życiowymi, budowania zdrowych relacji, czy poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego. Kiedy wiemy, że mamy wokół siebie osoby, które nas wspierają, czujemy się mniej samotnie w obliczu trudności. Wsparcie innych osób pozwala lepiej radzić sobie ze stresem i dostarcza nam spojrzenia z innej perspektywy na daną sytuację.
Pamiętam, jak na studiach mieliśmy ćwiczenie, którego celem była refleksja nad tym, czy łatwiej nam dawać, czy przyjmować pomoc. Te zajęcia szczególnie zapadły w mojej pamięci, ponieważ zdałam sobie sprawę, że u mnie dawanie pomocy znacznie przeważa nad przyjęciem i proszeniem o nią. Natomiast po wielu godzinach własnej psychoterapii udało mi się ten element poukładać. Zastanawialiście się kiedyś, jak jest u was?
Relacje oparte na wzajemnym wsparciu i pomocy stają się silniejsze. Kiedy prosimy o pomoc lub ją oferujemy, budujemy zaufanie i tworzymy głębsze więzi. Takie relacje stają się bardziej trwałe, ponieważ opierają się na wzajemnej trosce oraz współpracy. Natomiast zarówno proszenie o pomoc, jak i udzielanie wsparcia innym, może być wyzwaniem.
Proszenie o pomoc nie jest łatwe, ponieważ wiąże się z obawami przed oceną, wstydem, utratą kontroli oraz przekonaniami kulturowymi i osobistymi. Kluczowe jest uświadomienie sobie, że proszenie o wsparcie nie oznacza słabości, lecz jest naturalną częścią życia i budowania relacji międzyludzkich. Zrozumienie tych barier może pomóc w ich przełamywaniu i otworzeniu się na pomoc innych. Z drugiej strony niektórzy wpadają w pułapkę dawania z siebie bardzo dużo, zapominając o sobie. To jak odnaleźć równowagę pomiędzy dawaniem a proszeniem?
O tym w dalszej części wpisu.
Dlaczego trudno jest prosić o pomoc?
Proszenie o pomoc może być trudne z wielu powodów, które mają swoje źródła zarówno w indywidualnych przekonaniach, jak i w szerszym kontekście społecznym, czy kulturowym. Oto kilka głównych przyczyn, dla których proszenie o pomoc bywa wyzwaniem:
1.Strach przed oceną i odrzuceniem
Obawa przed tym, że proszenie o pomoc, zostanie oceniona jako słabość, niekompetentność lub niedostateczna samodzielność. Taki strach przed negatywną oceną innych może powstrzymywać od otwartego wyrażenia własnych potrzeb. Lęk przed odrzuceniem, czyli odmową wsparcia, może wywołać poczucie wstydu i upokorzenia.
2. Przekonanie o samowystarczalności (czyli ,, Zosia samosia” Ja sama, Ja sam)
Wychowywanie się w kulturach, które cenią niezależność i samodzielność. Istnieje przekonanie, że powinniśmy radzić sobie sami ze wszystkimi problemami, a proszenie o wsparcie może być postrzegane jako oznaka słabości lub niepowodzenia.
3. Poczucie winy z powodu obciążania innych
Unikanie proszenia o pomoc może wiązać się z obawą, że będziemy stanowić dla innych obciążenie. Czujemy się winni, że “zawracamy głowę” swoimi problemami.
Tkwi w nas poczucie, że własne potrzeby są mniej ważne niż potrzeby innych.
4. Perfekcjonizm
Perfekcjoniści często mają trudności z proszeniem o pomoc, ponieważ chcą wszystko zrobić sami, najlepiej jak potrafią.
Jeśli mamy tendencję perfekcjonistyczne proszenie o wsparcie może być dla nas równoznaczne z przyznaniem się do braku kontroli lub umiejętności.
5. Lęk przed utratą kontroli
Proszenie o pomoc oznacza również, że trzeba zaufać komuś innemu i oddać część kontroli nad sytuacją. Jeśli mamy silną potrzebę kontrolowania swojego otoczenia i działań, to może być trudne do zaakceptowania i utrudnia proszenie o wsparcie.
6. Brak umiejętności komunikacyjnych
Czasem brakuje nam umiejętności wyrażania swoich potrzeb. Możemy czuć się niepewnie, nie wiedząc jak dokładnie sformułować prośbę o pomoc. W efekcie wolimy zrezygnować z proszenia, niż ryzykować nieporozumienie.
7. Negatywne doświadczenia z przeszłości
Jeśli w przeszłości doświadczyliśmy negatywnych reakcji na swoje prośby o pomoc – np. zostaliśmy odrzuceni, zlekceważeni lub krytykowani – możemy unikać proszenia o wsparcie.
Takie doświadczenia mogą prowadzić do przekonania, że lepiej radzić sobie samemu niż ryzykować kolejne rozczarowanie.
8. Brak poczucia własnej wartości
Niska samoocena może powodować poczucie, że nie zasługujemy na pomoc innych. Wierzymy, że nasze problemy są mniej ważne w porównaniu z problemami innych, co prowadzi do unikania proszenia o wsparcie.
Niska samoocena często idzie w parze z trudnością w uznaniu własnych potrzeb jako równie istotnych, jak potrzeby innych.
9. Społeczny stereotyp ról płciowych
W niektórych kulturach istnieje presja związana z tradycyjnymi rolami płciowymi, gdzie np. mężczyźni są postrzegani jako ci, którzy powinni być silni i samodzielni, a kobiety jako te, które radzą sobie same z problemami codziennymi.
Tego rodzaju stereotypy mogą utrudniać zarówno mężczyznom, jak i kobietom wyjście z inicjatywą proszenia o pomoc.
Dlaczego pomagamy za bardzo?
Nadmierne pomaganie, zwane również nadopiekuńczością lub przesadnym altruizmem, może wynikać z różnych psychologicznych, emocjonalnych i społecznych przyczyn.
Choć pomaganie innym jest zazwyczaj postrzegane jako coś pozytywnego, nadmierna pomoc może prowadzić do wypalenia, zaniedbywania własnych potrzeb i problemów w relacjach.
1. Poczucie własnej wartości zależne od pomagania
Zdarza się, że poprzez pomaganie innym budujemy poczucie własnej wartości. Czujemy się potrzebni i wartościowi. Natomiast w takiej sytuacji pułapką pomagania za bardzo, jest opieranie swojej samooceny na tym, jak bardzo jesteśmy w stanie zaspokajać potrzeby innych.
To może prowadzić do uzależnienia od pomagania jako źródła poczucia wartości i akceptacji.
2. Lęk przed odrzuceniem
Obawa przed odrzuceniem lub izolacją, jeśli przestaniemy być “niezastąpionymi”. Kryje się za tym przekonanie, że tylko poprzez oferowanie pomocy jesteśmy w stanie utrzymać relacje i zyskać akceptację innych.
Często wynika to z głęboko zakorzenionego lęku przed samotnością lub brakiem wsparcia ze strony innych.
3. Przekonania kulturowe i rodzinne
W niektórych kulturach i rodzinach pomaganie innym jest silnie promowane jako moralna powinność, a nawet jako sposób na zadośćuczynienie lub unikanie poczucia winy. Wychowanie w takim środowisku wpływa na poczucie obowiązku pomagania zawsze i wszędzie, często kosztem własnego dobrostanu.
4. Unikanie własnych problemów
Pomaganie innym może być także sposobem na unikanie konfrontacji z własnymi problemami. Skupienie się na rozwiązywaniu problemów innych ludzi pozwala odwrócić uwagę od swoich trudności, lęków czy emocjonalnych wyzwań.
Natomiast na dłuższą metę, takie postępowanie może prowadzić do zaniedbywania siebie.
5. Potrzeba kontroli
Zdarza się, że nadmierna pomoc to sposób na kontrolowanie sytuacji oraz relacji. Pomagając innym, możemy czuć, że mamy większy wpływ na to, co się dzieje wokół nich, a także na zachowania i decyzje innych ludzi. Taka kontrola może dawać poczucie bezpieczeństwa, ale jednocześnie może być postrzegana przez innych jako manipulacja.
6. Empatia przekraczająca granice
Jeśli jesteśmy osobami o wysokim poziomie empatii możemy mieć trudność z ustaleniem granic w pomaganiu. Głębokie zrozumienie cierpienia innych sprawia, że odczuwamy silną potrzebę pomocy, nawet jeśli prowadzi to do własnego wyczerpania.
Taka nadmierna empatia może prowadzić do sytuacji, w której pomagamy innym kosztem własnego zdrowia fizycznego i psychicznego.
7. Chęć uniknięcia konfliktów
Pomaganie innym może być także strategią unikania konfliktów. W ten sposób staramy się uniknąć napięć i nieporozumień, które mogłyby wyniknąć z odmowy pomocy lub stawiania granic.
8. Uwarunkowania psychologiczne
Nadmierne pomaganie może być również związane z pewnymi wzorcami, takimi jak: syndrom ratownika. Dotyczy osób, które czują nieodpartą potrzebę ratowania innych, często kosztem siebie.
Może to wynikać z wcześniejszych doświadczeń życiowych, takich jak rola opiekuna w rodzinie czy traumatyczne wydarzenia, które ukształtowały poczucie odpowiedzialności za innych.
9. Brak umiejętności stawiania granic
Czasem nie wiemy, jak odmówić. Mamy trudności z wyznaczaniem granic w relacjach. Pojawia się poczucie winy, gdy próbujemy stawiać własne potrzeby na pierwszym miejscu.
Brak asertywności i umiejętności wyrażania własnych granic może prowadzić do chronicznego przeciążenia pomaganiem i wypalenia.
10. Wzorzec z dzieciństwa
Jeśli w dzieciństwie zostaliśmy nauczeni, że nasza wartość zależy od spełniania oczekiwań innych, możemy nieświadomie czuć, że nasza rola polega na nieustannym pomaganiu innym.
Jest to sposób, w jaki zdobywaliśmy miłość i aprobatę w przeszłości.
Podsumowując, nadmierne pomaganie może wynikać z potrzeby akceptacji, kontroli, lęku przed odrzuceniem, a także z głębokiego poczucia empatii i przekonań wyniesionych z dzieciństwa. Mogą one prowadzić do wyczerpania, wypalenia oraz trudności w relacjach.
Kluczowe jest zrozumienie, że zdrowe pomaganie polega na znajdowaniu równowagi między wspieraniem innych a dbaniem o własne potrzeby i granice.
Jak prosić o pomoc? Wskazówki
- Kiedy potrzebujesz pomocy, kluczowe jest bycie otwartym wobec bliskich. Jasne i szczere wyrażenie swoich potrzeb, bez ukrywania emocji, pomaga zrozumieć, czego dokładnie potrzebujesz.
- Unikaj domyślania się, że inni powinni automatycznie wiedzieć, kiedy potrzebujesz wsparcia.
- Spróbuj dokładnie sprecyzować, czego potrzebujesz. Czy to emocjonalne wsparcie, praktyczna pomoc w codziennych sprawach, czy tylko wysłuchanie – wyjaśnienie oczekiwań pomoże drugiej osobie lepiej zareagować.
- Czas i miejsce, w którym prosisz o pomoc, mają znaczenie. Wybierz moment, kiedy osoba, do której się zwracasz, może się na to skupić i rzeczywiście zaoferować wsparcie. Staraj się unikać sytuacji, w których druga osoba jest zajęta lub zestresowana.
- Często ludzie boją się prosić o pomoc z obawy przed byciem odrzuconym lub uznanym za słabego. Warto pamiętać, że proszenie o pomoc to oznaka siły, a nie słabości. Bliscy zazwyczaj chcą pomóc, ale muszą wiedzieć, że tego potrzebujesz.
- Po otrzymaniu pomocy, ważne jest, aby docenić wysiłek, jaki ktoś włożył. Nawet jeśli wydaje się drobny, buduje zdrowe relacje i motywuje do dalszej wzajemnej pomocy.
Jak dawać pomoc ? Wskazówki
- Wsparcie nie zawsze wymaga, aby ktoś o nie prosił. Bycie uważnym na potrzeby bliskich pozwala zauważyć, kiedy mogą potrzebować pomocy, nawet jeśli tego nie mówią wprost. Czasem wystarczy obecność, wysłuchanie lub delikatne zaoferowanie wsparcia.
- Kiedy ktoś prosi o pomoc, kluczowe jest aktywne słuchanie. Oznacza to skupienie się na tym, co mówi druga osoba, bez przerywania czy oceniania. Często największą pomocą może być po prostu danie komuś przestrzeni, by opowiedział o swoich problemach.
- Ważne jest, aby oferując pomoc, nie narzucać swoich rozwiązań czy sugestii, jeśli nie są one mile widziane. Daj bliskiej osobie przestrzeń na to, by sama określiła, jakiej pomocy potrzebuje, zamiast zakładać, że wiesz, co będzie dla niej najlepsze.
- Czasami osoba, która potrzebuje wsparcia, może nie być gotowa, aby je przyjąć od razu. Cierpliwość i gotowość do ponownego zaoferowania pomocy, kiedy będzie to bardziej odpowiednie, mogą być bardzo cenne.
- Jeśli masz za sobą podobne doświadczenia, dzielenie się nimi może być pomocne, ale rób to z wyczuciem. Ważne, aby nie bagatelizować problemów drugiej osoby przez pryzmat własnych doświadczeń, ale raczej oferować wsparcie, które wynika z podobnych przeżyć.
Podsumowanie
Budowanie relacji opartych na wzajemnym wsparciu wymaga umiejętności zarówno proszenia o pomoc, jak i jej udzielania.
Kluczowe dla efektywnego wspierania się nawzajem jest otwartość, empatia, zrozumienie oraz dbanie o siebie, własne granice i potrzeby.
To od nas zaczyna się cała reszta wokół nas.
