Poczucie własnej skuteczności wpływa na nasze przekonanie, że jesteśmy zdolni do zrealizowania celu. Jesteśmy przekonani, że wykonamy zadanie o różnym poziomie trudności. Ta wewnętrzna wiara we własną skuteczność okazuje się również pomocna w rozwiązywaniu problemów, a także w przezwyciężaniu trudów życiowych. Przekonanie o własnej skuteczności istotnie wypływa na oczekiwanie wyniku. Jeśli jesteśmy nastawieni na powodzenie własnego celu, czy wykonania zadania to równoznacznie motywujemy się do dalszego działania. Natomiast, kiedy oczekiwania są odwrotne, wpływają destruktywnie. Badania wykazują, poczucie własnej skuteczności wpływa na wzrost motywacji do działania, co przekłada się na lepsze wyniki.
Kiedy wierzymy w siebie, stajemy się bardziej zdeterminowani, aby dążyć do swoich celi, rozwijać się i pokonywać napotkane przeszkody na tej drodze. Wyobraźmy sobie, że wpadamy na jakiś pomysł. Aby, rozpocząć działania w naszym wymarzonym kierunku najpierw wierzymy, że uda się nam go zrealizować. Dlatego wiara we własną skuteczność jest kluczowym czynnikiem motywacyjnym, który może prowadzić nas do osiągnięcia naszych marzeń, celów i założeń.
Podczas czytania tego wpisu dowiesz się:
- Czym jest poczucie skuteczności?
- Czym charakteryzuje się wysokie i niskie poczucie skuteczności?
- Jaką rolę pełni poczucie własnej skuteczności w sporcie?
- Co wpływa na nasze poczucie skuteczności?
- Czy poczucie skuteczności wiąże się z naszą jakością życia?
Czym jest poczucie skuteczności?
Poczucie własnej skuteczności to nasze przekonanie o swojej zdolności do efektywnego radzenia sobie w różnych sytuacjach oraz osiągania pożądanych rezultatów. Jest wewnętrznym przekonaniem o własnych umiejętnościach, kompetencjach i możliwościach wpływania na otaczającą rzeczywistość. Po raz pierwszy pojęcie poczucia własnej skuteczności użył w 1977 roku Albert Bandura twórca teorii społecznego uczenia się, który zajmował się modyfikacją ludzkich zachowań. (Bandura, 1998).
Bandura określa dwa oblicza oczekiwań względem własnej skuteczności.
1. Pierwszy wiąże się z oczekiwaniem wyniku, czyli oceny własnego zachowania prowadzącego do osiągnięcia rezultatu.
2. Drugi to oczekiwanie skuteczności rozumiane jako przekonanie osoby o podjęciu zachowania, które jest niezbędnego do osiągnięcia postawionego celu (Łukasik, 2013). Zanim podejmie działanie, poprzedza je myślami, wiarą we własną skuteczność. Wpływa to na motywację do działania, dokonywanych wyborów oraz określa możliwości przejścia od intencji do działania.
Czym charakteryzuje się wysokie i niskie poczucie skuteczności?
Osoby o wyższym poczuciu własnej skuteczności w momencie podjęcia działania, poświęcają sprawie dużo czasu oraz wysiłku. Chcą przezwyciężyć trudności oraz doprowadzić rozpoczęte zadanie do końca. Nie boją się wyzwań. Postrzegają siebie jako ludzi kontrolujących sytuację a powierzone zadania, jako stymulujące wyzwania. Traktują je jako okazję do sprawdzenia swoich umiejętności i wykorzystania potencjału. Są skoncentrowane na celu i wytrwale dążą do jego osiągnięcia. Podejmują wysiłek w obliczu trudności i szybko odzyskują wiarę w siebie po porażce. Takie podejście podtrzymuje motywację.
Natomiast osoby z niskim poczuciem własnej skuteczności odczuwają poczucie beznadziejności, a oczekiwania własnego rozwoju widzą w pesymistycznych barwach. Mogą czuć się bezradni wobec nowych wyzwań i unikają trudnych zadań. Skupiają się na własnych wątpliwościach i niedoskonałościach. Słabo angażują się w osiąganie celów. W obliczu trudności widzą głównie przeszkody, a nie możliwości. Może prowadzić to do poczucia zagrożenia i braku motywacji, czy kontroli. Wiąże się również z niskim poczuciem własnej wartości i samooceny. Unikanie zadań pogłębia wątpliwości i utwierdza w przekonaniu o własnych niedoskonałościach, co może prowadzić do wycofania się, niezadowolenia z życia, a także wpływać na rozwój chorób psychicznych, np. depresji, czy zaburzeń lękowych.
Jaką rolę pełni w sporcie?
Poczucie własnej skuteczności w sporcie to kluczowy czynnik wpływający na motywację i osiągnięcia sportowe. Oznacza ono przekonanie sportowca o własnej zdolności do skutecznego radzenia sobie w określonej dyscyplinie sportowej.
Gdy sportowiec ma wysokie poczucie własnej skuteczności, czuje się pewniej. Jest bardziej zmotywowany do podejmowania wysiłku podczas treningów, wyznaczania celów oraz dążenia do ich realizacji.
Wysokie poczucie własnej skuteczności sprzyja również lepszemu radzeniu sobie ze stresem oraz niepowodzeniami. Wiąże się z wewnętrzną wiarą w swoje umiejętności oraz radzenia sobie z wyzwaniami. Dzięki temu, może łatwiej przezwyciężać przeszkody i osiągać sukcesy sportowe.
Poczucie własnej skuteczności można budować poprzez dobre wyniki w treningach, czy realizacje mniejszych celi. Ważne jest, aby najbliższe osoby, które są częścią wspierającej społeczności sportowca rozumiały istotę poczucia skuteczności.
Czy poczucie własnej skuteczności wpływa na jakość życia?
Skuteczne działania oraz zachowania wpływają na nasze postrzeganie życia jako zadowalającego. Poczucie skuteczności odnosi się do wewnętrznego przekonania o naszej zdolności do osiągania celów i skutecznego radzenia sobie z wyzwaniami. Z kolei jakość życia to subiektywna ocena dotycząca ogólnego dobrostanu, zadowolenia z życia oraz spełnienia potrzeb.
Poczucie skuteczności i jakość życia są ze sobą ściśle powiązane. Kiedy poziom naszego poczucia skuteczności jest wysoki, to jesteśmy bardziej zadowoleni z życia i lepiej radzimy sobie ze stresem. Ponadto częściej podejmujemy wyzwania oraz próbujemy osiągnąć cele. Posiadanie silnego poczucia skuteczności może wpływać korzystnie na relacje z innymi ludźmi. Pewność siebie i poczucie własnej wartości sprawiają, że jesteśmy bardziej otwarci na kontakty społeczne i lepiej radzimy sobie w relacjach międzyludzkich. Natomiast jeśli mamy niskie poczucie skuteczności, odczuwamy brak kontroli nad swoim życiem. Prowadzi do poczucia niezadowolenia oraz niższej jakości życia. Natomiast nie jest jedynym czynnikiem i wiąże się z innymi komponentami wpływającymi na jakość życia, takimi jak: realizacja potrzeb, czy wypełnianie ról społecznych. Podsumowując, poczucie skuteczności stanowi istotny czynnik wpływający na jakość życia, poprzez motywację, radzenie sobie z trudnościami, zdrowe myślenie i satysfakcję z osiągnięć.
Co wpływa na przekonanie o własnej skuteczności?
Wcześniejsze doświadczenia
Poprzednie doświadczenia mają istotny wpływ na skuteczność.To szczególnie ważne w przypadku trudnych zadań. Osoby, które osiągnęły sukces w danej aktywności, będą bardziej skuteczni, wykonując zadania tego samego typu lub bardzo podobne. To szczególnie istotne w przypadku trudnych wyzwań.
Słuchanie sygnałów płynących z ciała
Reakcje fizjologiczne zachodzące w ciele informują np. o poziomie pobudzenia, w jakim się znajduje czy zmęczeniu. To jak zinterpretujemy trudność zadania, zależy w dużej mierze właśnie od tych sygnałów. Dlatego istotne jest byśmy, potrafili kontrolować swój poziom pobudzenia.
Obserwacja i modelowanie zachowania
Obserwacja i naśladowanie sukcesu innych, np. zawodników mają pozytywny wpływ na poczucie własnej skuteczności. Ucząc się na ich przykładzie, można zwiększyć pewność siebie i motywację do osiągania własnych celów.
Perswazja
Perswazja odgrywa istotną rolę w motywowaniu. Dobre wsparcie ze strony trenera lub bliskich osób mogą przekonać do podejmowania trudnych wyzwań.
Ocena aktualnego nastroju
Kontrola nad własnym nastrojem i emocjami jest kluczowa dla budowania poczucia skuteczności. Zmiana negatywnych myśli na zdrowe, np. stosowanie pozytywnej autoprezentacji przed zawodami pomaga zmniejszyć niepokój i stres.
O tym jak rozwijać poczucie własnej skuteczności w następnym wpisie
Źródła:
- Praca magisterska Anny Kubat napisana pod kierunkiem prof. nadzw. dr hab. Jolanty Góral – Półroli Wypalenie zawodowe a poczucie własnej skuteczności wolontariuszy Fundacji Mam Marzenie.
- Hemmings Brian, Holder T. Psychologia sportu studia przypadku, 2016 wyd. PWN.
- Czapiński J.(2013), Indywidualna jakość i styl życia. Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i Jakość Życia Polaków – Raport, “Contemporary Economics”, t. 7, s. 162–267
- Guszkowska M. (2013) Aktywność fizyczna i psychika. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń
- Maslow A. (2013) Motywacja i osobowość, Warszawa